بیـرۆکە لە چـیرۆکی منـداڵان‌دا
رەزا شوان
چـیرۆکنووسی چیرۆکی منـداڵان، ئەوە دەزانێـت کە بۆ منـداڵان دەنووسێـت نەک بۆ گـەورەساڵان. پـەیـام و ئامـانج و مەبـەستی چـیرۆکەکـانی ئـاراسـتەی منـداڵان دەکـات. پێـویستە لە خستنەڕووی بیرۆکەکانی چیرۆکەکانی، تایبەتمەندییەکانی جیهـانی منـداڵان لەبەرچاوبگرێت. رەچـاوی قـۆناغـە جیاوازەکانی گەشەکردنی منـداڵـی بکات، لە رووی هـۆش و هـزر و ئەندێشە و تێگەیـشتن و وەرگرتن و فەرهـەنگی وشەکانی زمـانیان و دەروونی و سـۆزداری و پـەروەردەیی و کۆمـەڵایـەتییەوە. مامـەڵە لەگـەڵ پـرسـەکانی جیهـانەکەیـانـدا بکات. بۆ نمـوونە: بیـرۆکەی بابەتەکانی ئەو چـیرۆکانەی بۆ منـداڵانی بـچـووک گـونجـاون، رەنـگە بـۆ منـداڵانی گـەورەتـر گـونجـاونـەبـن. نـابـێـت ئـەوەش لەیادبکەن، کە وێـژەی منداڵان ـ زیاتر لەوانی تر ـ بە ئامانج و مەبەستەوە بەستراوە.
ژەنڕاڵ
فەڕۆخ نێعمـەتپوور
رۆژێک خاتوون دانیشت و، نامەیەکی دوور و درێژی بۆ سەرۆک نووسی. باسی لە حاڵ و وەزعی هاوسەرەکەی کرد. سەرۆک وەڵامی نەدایەوە. بێگومان ئەمەی وەک کێشەیەکی بنەماڵەیی لێک دابووەوە، یاخود رەنگە وای بیرکردبێتەوە کە ئەمە هەمان حاڵەتی ناپلیۆنە کە کاتی خۆی بەتەمای داگیرکردنەوەی تاج و تەخت، لە سیسیل هەڵاتبوو و رووی کردبووەوە فەڕەنسە بۆ ئەوەی جارێکی تر جڵەوی دەسەڵات لە نیشتمانەوە بەدەستەوە بگرێتەوە. خاتوون کە ئەمەی بینی تەواو بێ هیوا بوو. ئیتر زانی هەتا مردن دەبێ لەگەڵ ئەم دۆخە هەڵ‌بکا و، بە تەمای چاکبوونی نەبێ.
دەمکوتکردن و...
هاوڕێ نەهرۆ
لە بەڵگەنامە جیهانییەکان هاتووە، هەموو دەسەڵاتێکی سیاسی دەبێ پانتایی و پەراوێزی دیموکراسی و ئازادیی دەربڕینی هەبێ، دەسەڵاتی سیاسی بە بێ دیموکراسی و مافی مرۆڤ و ئازادیی دەربڕین، دەسەڵاتێکی بۆگەن و سەرکوتکەر و تۆتالیتاریی و دیکتاتۆرە، دەسەڵاتی سیاسی فەرمانڕەوا هیچ کاتێک هەقیقەتی رەهای لا نییە، لە ئاکامی هەر سێ دەسەڵاتەکە، پەرلەمان و حکومەت و دادگا پێشیلکاریی دێتەکایەوە، بۆ نەهێشتنی ئەو پێشیلکارییانە و داکۆکییکردن لە مافی هاوڵاتیان پێویستمان بە کەسانی ئازادییخواز و رێکخراوی سەربەخۆ هەیە، وەک ئاشکرایە رێکخراوی ئازادیی دەربڕین ئامرازێکی گرنگە لەو پێداویستیانە کە کۆمەڵگای کوردستان پێویستی پێیەتی لەسەر ئاستی کوردستانی باشوور و پارچەکانی دیکە.
گـرنگـیـیەکانی کـنجکاوی بۆ منـداڵان
رەزا شوان
(ویـلـیام جەیـمس) دەڵـێت:"کـنجکاوی پـاڵ بە منـداڵانەوە دەنێـت بەرەوە تازەگـەری، بـەرەو ئـەوەی گەشـاوەیە، زینـدووە، سـەرسـوڕهـێـنەرن". دەتـوانـرێـت وەک هـەر کارامەییەکی تر، ئـەم لـێهاتـووە سـروشتیە رەمەکـییە، لە منـداڵانـدا بە رەخـسانـدنی هـۆکارەکانی گەشەکردن و پێشکەوتـن بەهـێز بکـرێـت. منداڵان بە سروشتی خۆیان هەوڵی زیادکردنی کنجکاوی خۆیان دەدەن. هەموو ئەزموون کارێکی کۆمەڵایەتی بۆ ئەمە بەکاردەهێنن. منداڵان لە ژیانێکی خێزانی ئارام و ئاسوودەدا زیاتر گەشەدەکەن.
چووکی بچووک، چووکی گەورە
فەڕۆخ نێعـمەتپوور
بەگوێرە هەواڵنێرەکە ئێراق لە هەبوونی نەوت لە پلەی چوارەمی جیهان‌دا راوەستاوە و ناوی لوبنان بگرە لە کولەکەی تەڕیش‌دا هەر نەبوو! بە خۆم گوت ئەها کەواتە هۆکارەکەی نەوتە! ژیان کردن لە وڵاتێک‌دا کە لە دار و بەرد و کەلێن و قوژبنی بۆنی نەوت دێ، بێگومان کاریگەریی لەسەر چووک دەبێ و بە درێژایی ساڵان دەبێتە هۆی بچووک بوونەوەی بەردەوامی. بە خۆم گوت ئەم بۆنە تیژ و ناخۆشە لە گوێوە دەچێتە ناو مێشک و لەوێوە بۆ... چووک. تازە هەر باشیشە حەوت و نیو سەنتیم نیە و یانزە و نیوە،... بەڵام، بەڵام گەر ئاوا بڕواتە پێش، بەتایبەت کە ئیستاکە لە هەرێمی کوردستانیش نەوت هەیە و لە رادەیەکی زۆردا بەرهەمی دێنن و بگرە بۆ دەرەوەی وڵاتیش دەینێرن، وەزعەکە بێگومان هەتا دێ خراپ و خراپ‌تر دەبێ!
زه‌وه‌ززه‌ی ده‌روێـش
له عه‌ره‌بییه‌وه: نه‌ژاد عزیز سورمێ
قسەكانی باپیرم، ئا ئەو قسانەی وای لێ كردم كە خۆم بە ئۆجاغەكەوە بنێم نەبزووم و داوای لێ كردم بە دیار خۆڵەمێشەوە بم! لەگەڵ گەردی بەیانیدا باپیرم لەگەڵ شێخی هاتنەلام دڵی دامەوە، تانەخنكێم و نوقم نەبم و تا دوژمنایەتی كەس نەكەم و لەگەڵ كەس بە داوا نەیێم، هەر بۆ ئەوەی نەوەیەك بۆ باپیرم بەجێ بێڵم پاشان خوای دەكرد سەرم پان دەبووەوە!
ئافرەت وەک هێزی کێشی یادەوەریی
هاوڕێ نەهرۆ
وەک دەڵێن زاناکان زۆربەیان پیاو بوون، ڕەنگە ئەمەش بگەرێتەوە بۆ سیستەمی باتریاکی و باوک سالاری لەلایەکی دیکەوە دەگەرێتەوە بۆ هێزی کێشی یادەوەریی پیاو، وەک پێشتر گوتمان زانیاری و زانست و مەعریفە لەنێو سروشت و گەردوون دایە، تا ئێستا ئەوەی ئاشکرا بووە کە هۆمۆسەکشوەڵەکان، ئەوانەن کە توانای دەرکردنی زانیاری و وردەکاری زانستی یان هەیە لە نێو گەردوون و سروشت، لێرەدا من بەتەواوەتی هۆی ئەم بیرکردنەوەیە نازانم بەڵام ڕەنگە یادەوەریی نیرینە بێ ئاوێتە بوونی لەگەڵ یادەوەریی مێ یەنە، هێزی کێشی یادەوەریی لە رووی فرینکوینسی یەوە بەرزترو باڵاتر بێت، لەوانەیە دژایەتی کردنی ئاین بۆ هۆمۆسەکشوەڵەکان لەو ڕوانگەوە بێ کە ئەوان نهێنی یادەوەریی سروشت و یادەوەریی کەسەکان ئەدزن و ئاشکرای دەکەن و بەشێوەیەکی دی کار لە قەدەری کەسانی دیکە دەکەن، دەسەڵاتی ئاینی نایەوێ پروسەی ژیان لەسەر شەفافیەت و روونی و ترانسپارینت بڕوا بەڕێوە.
رابە
خوناو سماییل
له قه‌ڵه‌باڵغییه‌‌که ده‌ستێکم له ناو ده‌ستی دایکم بوو، له تیزێکی کراوه‌ی ده‌رگای ماڵه‌که‌ماندا دارته‌ونه‌که‌ی رابه بێ به‌ن و ریس، بێ هیچ نه‌خش و نیگارێک، رووت و قووت له دوای نه‌خۆشیه‌که‌ی ئه‌م دواییه‌ی به لایه‌ک هه‌ڵپه‌سێردرابوو. هێشتا چاوم له‌سه‌ر تیزه کراوه‌که‌ی ده‌رگاکه بوو، که یه‌ک دوو ژنی لایده لاشانێکیان راته‌کاندم و پرسیان: ''مه‌یتی کێیه کیژۆکه؟'' منیش به ده‌نگێگی زه‌ق و هاوارێک وه‌ڵامم دانه‌وه و گوتم:: "مه‌یتی رابه‌ی زڕداکمه!" ئا له‌و رۆژه‌وه رۆحه جوانه‌که‌ی ''رابه'' به‌شێک له جوانیی بریسکه‌ی چاوه‌کانمی له‌گه‌ڵ جه‌نازه‌که‌ی خۆی بۆ ده‌ڤه‌ری بادینان بارکرد، رۆیی و ماڵئاواییان لێکردم.
صفحه1 از436
