جهانی فارغ از ایدئولوژی

ایدئولوژی مختص یک دنیای طبقاتی و پولاریزەشدەاست. ایدئولوژی ها در قالب افکار سیاسی و دینی از همان ابتدای تقسیم جوامع بە گروەهای مختلف و متعارض بوجود آمدند، و تا چنین جوامعی با چنین مختصاتی وجود داشتەباشند، آنها هم بە زندگی خود ادامە خواهند داد.

اما با ظهور کرونا و گسترش آن بە سراسر جهان، ایدئولوژی لااقل در شکل مظاهر و مراسم عمومی خود ظاهر نمی شود، و بە پشت دیوارهای زندگی خصوصی افراد عقب نشینی کردەاست. دیگر خبر آنچنانی از برگزاری مراسم مذهبی و آیینی، روز زن، روز کارگر، روز ملی و غیرە نیست. ظاهرا بشر در عرصە عمومی بە شرایط ماقبل جوامع طبقاتی بازگشتەاست.

اما این بازگشت بمعنی پایان ایدئولوژی نیست، زیرا پشت دیوارها و در زندگی خصوصیم کماکان بە وجود و حضور خود ادامە می دهد. زیرا هنوز جوامع طبقاتی و گروههای متعارض با منافع مختلف و متضاد، اگرچە سنگرگرفتە در پشت دیوار خانەها، وجوددارند.

ولی عقب نشینی موقت ایدئولوژی در حوزە عمومی، امکان آن را فراهم آوردەاست بتوان تا حدی بشیوە مستقیم تصور یک دنیای بدون ایدئولوژی را هم کرد. اینکە دیگر در شکل گروههای اجتماعی نتوان جمع شد و ابراز هویت ایدئولوژیکی خاصی را کرد.

و می بینیم کە می شود بدون ایدئولوژی هم زیست و دنیا بدون آن نە تنها بە آخر نمی رسد، بلکە ادامە آن هم امکان پذیر است.

اما مشکل آنجاست کە خود بیماری کرونا و مبارزە با آن مانند همە پدیدەهای دیگر جوامع طبقاتی بخودی خود با ایدئولوژیها تماس برقرار می کند، و ما روزانە در محیط خصوصی خود از طریق رسانەها شاهد ابراز وجود ایدئولوژیها هستیم. در دنیای طبقاتی هم حتی بیماری هویت طبقاتی و ایدئولوژیکی می یابد و باز این خصلت بە داخل خانە ما رسوخ می کند. البتە این بار بشدت در تماس با بیماری و بنابراین متمرکز بر یک معضل. پس از این منظر هم بروز ایدئولوژی در دوران کرونا خصلت ویژە دیگری را بە نمایش می گذارد.

هم اکنون جهان در حوزە عمومی، لااقل آنجا کە مراسم و مناسک ایدئولوژیکی مطرح اند، کمتر با ایدئولوژی تماس برقرار می کند، و ما کمی فارغ تر شدەایم. اما نباید خود را گول زد. زیرا علاوە بر رابطە این بیماری با سیستمهای سیاسی، تاثیرات مخرب اقتصادی آن هم ما را دوبارە بە ایدئولوژی ها فرامی خواند. و این چنین بشر باز خود را در چنبرە آنها باز می یابد. ولی شاید این بار خصلت کمی متفاوت تری بیابد. زیرا کە برای اولین بار است کە این چنین یک بیماری در مقیاس ملی و جهانی می تواند تاثیرات بشدت عمیق و دامنەداری داشتەباشد.

و ایدئولوژی این بار کە برمی گردد بی گمان بیشتر با خود حامل خصلتهای عموم بشری خواهد بود. و این بە معنی درنوردیدن مرز طبقات و گروههای اجتماعی در سطحی گستردەتر خواهدبود. بە بیانی دیگر یعنی لزوم ایجاد ایدەهائی کە جهان شمولتراند.

کرونا سعی می کند بە نوبە خود فواصل طبقاتی را بزداید، و همزمان هشدار می دهد کە زمان زدودن این فواصل فرارسیدە است و بشر باید کم کم قالبهای قدیمی را ترک کند و در فکر بنیان نهادن دنیائی جدید باشد.

سایت قلم

١٥ ماە مە ٢٠٢٠

 

‌دین‌ و ایدئولوژی‌

گەڕان بۆ بابەت